Tụt canxi máu xảy ra khi nồng độ canxi trong máu (không phải xương) ở mức thấp so với bình thường. Bệnh tụt canxi có thể diễn ra thời gian ngắn hoặc mạn tính tùy thuộc vào nguyên nhân. Các triệu chứng tụt canxi máu phụ thuộc vào nồng độ canxi trong máu hạ đến mức nào. Vậy tụt canxi máu có triệu chứng nào thường gặp, dễ nhận biết?
Tụt canxi máu là gì?
Tụt canxi máu (hạ canxi máu) là tình trạng lượng canxi trong máu ở dưới giới hạn cho phép và biểu hiện bằng nhiều triệu chứng khác nhau.
Ở người bình thường, nồng độ độ canxi trong máu dao động từ 8,8 - 10,4 mg/dL. Bạn được chẩn đoán tụt canxi máu khi nồng độ huyết thanh toàn phần nhỏ hơn 8,8 mg/dL trong điều kiện protein huyết tương bình thường và nồng độ ion canxi hóa nhỏ hơn 4,7 mg/dL. (1)
Canxi là gì và có tác dụng gì?
Canxi là khoáng chất quan trọng trong cơ thể mỗi người. Phần lớn, canxi được lưu trữ trong xương và một phần trong máu.
Canxi trong máu giúp các dây thần kinh hoạt động, các cơ co lại để di chuyển, cầm máu khi chảy máu và ổn định nhịp tim. Nồng độ canxi trong máu thấp (tụt canxi máu) có thể cản trở khả năng thực hiện các chức năng quan trọng của cơ thể. Ngoài ra, canxi trong xương có vai trò giúp xương chắc khỏe.
Nếu thiếu hụt canxi trong chế độ ăn uống, cơ thể sẽ lấy canxi từ xương để sử dụng trong máu và xương sẽ yếu đi.
Lượng canxi trong máu và xương mỗi người được kiểm soát bởi hormone tuyến cận giáp và calcitonin. Ngoài ra, vitamin D cũng giúp cơ thể hấp thụ và duy trì lượng canxi cho cơ thể.
Nguyên nhân gây ra tình trạng hạ calci máu
Tình trạng hạ calci máu xuất phát từ một số nguyên nhân sau: (2)
- Suy tuyến cận giáp: đây là 4 tuyến nhỏ có kích thước bằng hạt đậu phía sau tuyến giáp ở cổ, bệnh xảy ra khi không đủ lượng hormone cần thiết cho cơ thể, gây giảm lượng canxi trong cơ thể. Suy tuyến cận giáp có thể xuất phát từ rối loạn di truyền hoặc đã phẫu thuật cắt bỏ tuyến này.
- Thiếu vitamin D: Trường hợp này, do rối loạn di truyền, lâu ngày không tiếp xúc ánh sáng mặt trời hoặc không dung nạp đủ vitamin D trong bữa ăn hàng ngày.
- Suy thận (suy thận): Người mắc bệnh thận mạn, nồng độ phốt pho trong máu tăng và thận giảm sản xuất một số loại vitamin D dẫn đến tụt canxi máu.
- Một số loại thuốc: Sử dụng một số loại thuốc như bisphosphonates, corticosteroid, rifampin, calcitonin, chloroquine, cinacalcet, denosumab, foscarnet, plicamycin,… lâu ngày có thể gây tụt canxi máu.
- Bệnh giả suy tuyến cận giáp: Đây là rối loạn di truyền, khiến người bệnh không phản ứng đúng mức với lượng hormone tuyến cận giáp (PTH) mà cơ thể có.
- Hạ magie máu: Tuyến cận giáp cần magie để tạo và giải phóng hormone, khi magie của trong cơ thể quá thấp (hạ magie máu), PTH không được sản xuất đủ dẫn đến nồng độ canxi trong máu cũng thấp (hạ canxi máu).
- Viêm tụy: Khoảng 15% - 88% người mắc viêm tụy cấp sẽ tụt canxi máu.
- Một số rối loạn di truyền hiếm gặp: Đột biến gen, chẳng hạn hội chứng DiGeorge có thể gây tụt canxi máu.
21 triệu chứng tụt canxi máu
Khi canxi trong máu xuống thấp, cơ thể sẽ lấy canxi từ xương và những vị trí khác để duy trì các chức năng quan trọng. Do đó, khi thiếu canxi trong máu sẽ gây ra các triệu chứng sau:
1. Chuột rút
Một số người tụt canxi sẽ bất chợt gặp cơn đau, thắt chặt các cơ. Vùng chuột rút không thể cử động từ vài giây đến vài phút.
2. Da khô
Khi da trở nên khô ráp, dễ bong tróc,… có thể cảnh báo thiếu canxi. Ngoài ra, các rối loạn tự miễn dịch mạn tính như eczema và bệnh vảy nến có nguy cơ khởi phát do thiếu canxi.
3. Móng tay dễ gãy
Móng tay cần đủ lượng canxi để mọc khỏe và không bị giòn. Móng tay yếu và dễ gãy cho thấy biểu hiện thiếu canxi trong cơ thể.
4. Tóc khô
Ngoài xương khớp, canxi còn giúp tóc chắc khỏe, mềm mượt. Nếu không đủ canxi trong máu, cơ thể phải lấy canxi từ tóc và dễ đến hiện tượng tóc khô xơ dễ gãy rụng.
5. Chóng mặt
Tê chân tay khi ngồi lâu một chỗ hoặc đứng dậy bị hoa mắt chóng mặt có thể cảnh báo dấu hiệu tụt canxi máu. Khi canxi trong đường huyết giảm xuống, người bệnh sẽ cảm thấy hoa mắt chóng mặt, diễn ra vài chục giây rồi lại trở lại trạng thái bình thường.
6. Các vấn đề về trí nhớ
Tụt canxi máu khiến người bệnh có thể quên việc đã làm trước đó hoặc dự định làm trong tạm thời. Ngoài ra, tụt canxi máu có thể dẫn đến các vấn đề thần kinh như chán ăn, hay cáu gắt, lo lắng vô cớ, thậm chí trầm cảm.
7. Khó chịu hoặc bồn chồn
Nếu nồng độ canxi trong máu hạ thấp, nồng độ hormone gây lo lắng tăng lên khiến người bệnh cảm thấy khó chịu, bồn chồn.
8. Ảo giác
Một số trường hợp tụt canxi nặng, người bệnh có triệu chứng như ngủ lịm, tinh thần mơ màng, không tỉnh táo.
9. Ngứa ran ở môi, lưỡi, ngón tay, chân
Canxi đóng vai trò quan trọng trong nhiều bộ phận khác nhau của hệ thần kinh trung ương của cơ thể. Khi thiếu canxi trong máu các dây thần kinh sẽ ảnh hưởng theo và xuất hiện triệu chứng ngứa ran ở môi, lưỡi, ngón tay, chân.
10. Đau cơ hoặc đau thắt cơ bắp
Đau cơ bắp, đặc biệt ở đùi, cánh tay, nách và khi di chuyển hay khi đi bộ cho thấy dấu hiệu của thiếu canxi.
11. Co thắt thanh quản
Trường hợp tụt canxi cấp tính, các cơ trơn có thể gây co thắt thanh quản dẫn đến suy hô hấp và loạn nhịp tim… cần được cấp cứu cấp cứu kịp thời.
12. Động kinh
Khi thiếu canxi máu ở mức độ nặng, người bệnh sẽ cứng cơ, co giật toàn thân hoặc co giật cục bộ không kiểm soát ở các bộ phận như cơ mặt, cơ miệng, cơ cổ tay, cơ cẳng tay, cơ lưng, cơ chân,….
13. Rối loạn nhịp tim
Canxi gửi tín hiệu đến tim và đảm bảo tim co bóp đưa máu đi khắp cơ thể. Tụt canxi máu dẫn đến các triệu chứng thường gặp ở tim như loạn nhịp tim, tim đập quá nhanh,…
14. Suy tim sung huyết
Thiếu canxi quá mức làm cơ tim hoạt động kém hiệu quả trong việc co bóp và bơm máu, dẫn đến suy tim.
15. Trầm cảm
Một số nghiên cứu chỉ ra, rối loạn tâm trạng, trầm cảm có liên quan đến thiếu canxi.
16. Suy nhược thần kinh
Canxi đóng vai trò quan trọng trong quá trình sản xuất hormone melatonin - hormone giúp kiểm soát chu kỳ giấc ngủ. Khi thiếu canxi, cơ thể sẽ sản xuất ra ít hormone melatonin, dẫn đến mất ngủ hoặc ngủ li bì, gây suy nhược, mệt mỏi, sa sút trí lực.
17. Loãng xương
Khi tụt canxi, cơ thể sẽ “rút” ngược nguồn canxi từ xương để cân bằng lại nồng độ canxi trong máu, khiến xương suy giảm mật độ khoáng chất, lâu ngày hình thành bệnh loãng xương.
Loãng xương là bệnh khiến xương mỏng, giòn và dễ gãy. Các triệu chứng của loãng xương thường gặp như đau nhức xương khớp, khó khăn di chuyển, chậm hoặc ngưng phát triển chiều cao, dễ chấn thương khi va chạm nhẹ.
18. Hội chứng tiền kinh nguyệt
Các triệu chứng bạn thường gặp trước mỗi kỳ kinh nguyệt như nổi mụn, đau ngực, đau lưng, đau bụng, rối loạn giấc ngủ, đau đầu, đau cơ, căng thẳng, mất tập trung… sẽ xuất hiện nhiều và mức độ cao hơn khi thiếu canxi.
19. Dậy thì muộn
Ngoài hormone tuyến giáp, nồng độ canxi trong máu cũng ảnh hưởng đến điều hòa sản xuất hormone tăng trưởng GH (Growth Hormone) tại tuyến yên, giúp trẻ phát triển trong giai đoạn dậy thì. Do đó, nếu trẻ thiếu canxi, sự bài tiết hormone GH sẽ “trì hoãn”, gây hiện tượng dậy thì muộn.
20. Các vấn đề răng miệng
Canxi là khoáng chất giúp duy trì sức khỏe răng miệng. Nếu bạn thiếu canxi sẽ dẫn đến một số vấn đề về răng và nướu như:
- Răng dễ sâu: Thiếu canxi làm men răng yếu, vi khuẩn dễ tấn công gây sâu răng, ố vàng hoặc nứt mẻ.
- Răng nhạy cảm: Thiếu canxi làm răng nhạy cảm với nhiệt độ nên bạn dễ ê buốt răng khi ăn thực phẩm lạnh hoặc nóng.
- Suy giảm chức năng nướu: Chảy máu nướu, viêm nướu hoặc tổn thương nướu khi ăn đồ cay nóng thường xảy ra khi thiếu canxi
21. Vấn đề về đại tràng
Canxi giúp điều tiết sự co bóp cơ đại tràng. Khi thiếu canxi, các cơ trong đại tràng co bóp không ổn định, dẫn đến triệu chứng như táo bón, đau bụng, khó tiêu hóa và khó hấp thu dinh dưỡng. Ngoài ra, thiếu canxi có thể gây bệnh viêm đại tràng, khiến người bệnh thường xuyên tiêu chảy và ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể của hệ tiêu hóa.
Do đó, bổ sung đầy đủ canxi trong chế độ dinh dưỡng rất cần thiết, góp phần hỗ trợ điều hòa nhu động ruột, cải thiện khả năng hấp thu dinh dưỡng và phòng tránh ung thư đại tràng hiệu quả.
Chẩn đoán tụt canxi trong máu
Để chẩn đoán tụt canxi máu, bác sĩ sẽ thực hiện các xét nghiệm nồng độ canxi trong máu. Từ đó, tìm ra nguyên nhân gây hạ canxi máu và đưa ra phác đồ điều trị hiệu quả. Ngoài ra, người bệnh có thể thực hiện các xét nghiệm sau để xác định nguyên nhân gây tình trạng hạ canxi máu như:
- Các xét nghiệm máu: Bác sĩ sẽ yêu cầu người bệnh thực hiện thêm các xét nghiệm máu như xét nghiệm canxi toàn phần, xét nghiệm canxi ion hóa và các xét nghiệm khác để kiểm tra nồng độ magie, phốt pho, hormone tuyến cận giáp (PTH) hoặc vitamin D.
- Chụp xạ hình xương: Đây là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh hạt nhân giúp bác sĩ tìm ra những tổn thương bên trong xương của người bệnh, chẳng hạn bệnh nhuyễn xương hoặc bệnh còi xương.
- Điện tâm đồ: Khi cơ thể hạ canxi máu, nhịp tim sẽ trở nên bất thường. Vì thế, phương pháp điện tâm đồ sẽ sử dụng các điện cực gắn vào ngực để đo nhịp tim, giúp cơ thể có hạ canxi máu hay không.
Các vấn đề thường gặp khi cơ thể thiếu canxi máu
Người hạ canxi máu ở mức độ vừa và nhẹ thường không có triệu chứng cụ thể. Khi bệnh tiến triển nặng, người bệnh thường gặp các vấn đề sau:
- Cơ bắp chuột rút, đặc biệt ở lưng và chân.
- Da khô và xuất hiện vảy.
- Móng tay nứt nẻ, giòn và dễ gãy.
- Tóc rụng nhiều bất thường và thường xuyên.
Khi nào thì người bị tụt canxi nên đến gặp bác sĩ?
Đến gặp bác sĩ nếu phát hiện cơ thể xuất hiện các triệu chứng của hạ canxi máu sau:
- Đau cơ và co giật.
- Mệt mỏi.
- Khó thở.
- Buồn nôn.
- Tiểu đêm.
Ngoài ra, mắc các bệnh khác như loãng xương, bệnh thận hoặc bệnh tuyến giáp, người bệnh nên gặp bác sĩ để được khám và điều trị kịp thời. Bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện một số xét nghiệm để xác định mức độ hạ canxi máu, tìm ra nguyên nhân và đưa ra phương pháp điều trị thích hợp với tình trạng sức khỏe người bệnh.
Cách điều trị tụt canxi máu
Sau khi chẩn đoán xác định người bệnh bị tụt canxi máu, bác sĩ tư vấn giải pháp điều trị hiệu quả nhất. Các phương pháp điều trị tình trạng tụt canxi máu phổ biến như:
- Tiêm tĩnh mạch: Phương pháp này thường được chỉ định với những người bệnh tụt canxi máu cấp tính. Tiêm trực tiếp dung dịch muối canxi clorid hoặc canxi gluconat vào mạch máu người bệnh giúp bổ sung lượng canxi bị thiếu hụt nhanh chóng mà không cần thông qua hệ tiêu hóa.
- Dùng thuốc:Thuốc điều trị tụt canxi có nhiều chế phẩm như siro, viên sủi, viên nén hoặc viên nang có thể được bác sĩ kê đơn để người bệnh giúp nồng độ canxi trong máu ổn định.
- Điều trị bệnh nền: Nếu tình trạng tụt canxi máu do bệnh nền khác gây ra như suy thận, suy tuyến giáp,… trước tiên cần điều trị dứt điểm tình trạng bệnh này sau đó điều trị tụt canxi.
Phòng ngừa tụt canxi máu
Để phòng ngừa tụt canxi máu bạn cần bổ sung canxi qua chế độ ăn uống giàu canxi hoặc một số loại thuốc bổ sung canxi đường uống. Sau đây là một một số biện pháp cụ thể phòng ngừa tụt canxi:
- Xây dựng thực đơn giàu canxi: Bữa ăn hàng ngày cần chứa nhiều thực phẩm giàu canxi như sữa, trứng, phô mát, hải sản, rau xanh và trái cây… để cung cấp lượng canxi cần thiết cho cơ thể.
- Uống thuốc bổ sung canxi: Khi dùng các loại thuốc bổ sung canxi, bạn cần đảm bảo uống đúng liều lượng mà bác sĩ chỉ định. Bởi uống canxi quá ít có thể không đem lại hiệu quả ngừa chứng tụt canxi máu.
- Không uống vượt ngưỡng: Trong mọi tình huống, bạn tuyệt đối không tiêu thụ hơn 2500 mg canxi/ngày hoặc hơn 500mg canxi/lần uống. Bởi tiêu thụ quá nhiều canxi có thể gây ra tình trạng kém hấp thu và sỏi thận.
- Uống canxi đúng thời điểm: Acid tiêu hóa do dạ dày tiết ra khi tiêu hóa thức ăn giúp cơ thể hấp thụ canxi tốt hơn. Do đó, tiêu thụ các loại thuốc canxi nên được tiến hành ngay trong bữa ăn để tăng khả năng hấp thụ.
- Duy trì lối sống lành mạnh: Không lạm dụng đồ uống chứa các chất kích thích làm giảm khả năng hấp thụ canxi trong cơ thể như cà phê, đồ uống có cồn, các loại bia rượu…
Khoa cấp cứu và khoa Nội tiết - Đái tháo đường, BVĐK Tâm Anh TP.HCM quy tụ đội ngũ chuyên gia đầu ngành, bác sĩ giàu kinh nghiệm sẽ phối hợp điều trị bệnh tụt canxi máu đạt hiệu quả cao. Hệ thống máy thiết bị hiện đại và các bác sĩ luôn cập nhật phác đồ điều trị hiện đại, tư vấn sức khỏe, hướng dẫn chế độ dinh dưỡng cụ thể cho người bệnh tụt canxi, giúp người bệnh an tâm điều trị.
Tụt canxi là tình trạng nồng độ canxi trong máu thấp hơn ngưỡng tiêu chuẩn để cơ thể được hoạt động bình thường. Các triệu chứng tụt canxi thường gặp dễ nhận biết như: mệt mỏi, buồn nôn, chóng mắt, tê tay chân, co giật,… Để điều trị tụt canxi đạt hiệu quả và an toàn người bệnh nên đến bệnh viện có để bác sĩ thăm khám, chẩn đoán và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp nhất với từng người.
