Dấu hiệu đau ruột thừa: Nhận biết nguyên nhân và cách phòng ngừa

Đau ruột thừa là vấn đề thường gặp, trong nhiều trường hợp là tình trạng khẩn cấp cần được can thiệp y tế ngay lập tức để tránh đe dọa đến tính mạng. Bệnh xuất hiện với nhiều triệu chứng đau đơn, khó chịu. Theo đó, tùy vào từng mức độ nghiêm trọng, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp để đảm bảo đạt hiệu quả tốt nhất.

Đau ruột thừa là gì?

Đau ruột thừa là tình trạng cơn đau khó chịu xuất hiện ở vùng bụng dưới bên phải, xảy ra do một số nguyên nhân khác nhau, phổ biến như viêm, tắc nghẽn, khiến không gian lòng ruột bị thu hẹp. Vấn đề này có thể là cấp tính hoặc mãn tính.

Theo đó, ruột thừa là một túi nhỏ gắn liền với ruột, nằm ở bụng dưới bên phải. Khi bộ phận này bị tắc nghẽn, vi khuẩn có thể sinh sôi nảy nở ngay bên trong, dẫn đến hình thành mủ, sưng tấy, gây áp lực cho bụng. Ngoài ra, tình trạng viêm còn có nguy cơ chặn lưu lượng máu, là tình trạng khẩn cấp cần được can thiệp y tế ngay lập tức. Nếu viêm không được điều trị kịp thời, ruột thừa có nguy cơ bị vỡ, khiến vi khuẩn tràn vào khoang bụng, trường hợp nghiêm trọng có thể dẫn đến tử vong.

Vị trí đau ruột thừa

Những cơn đau ruột thừa cấp tính thường bắt đầu ở vùng lân cận dạ dày hoặc rốn, sau đó di chuyển về phía dưới bên phải bụng. Đây là dấu hiệu cho thấy tình trạng viêm đã ảnh hưởng đến thành bụng và các cơ quan khác. Lúc này, người bệnh sẽ cảm giác cơn đau trở nên trầm trọng hơn, có thể cảm nhận cùng lúc ở những vị trí khác nhau trong vùng bụng.

Thường bị đau ruột thừa bên trái hay phải?

Cơn đau ruột thừa thường xuất hiện âm ỉ ở giữa hoặc bên phải bụng. Sau đó, cảm giác đau đớn khó chịu trở nên rõ ràng hơn, lan dần xuống vùng bụng dưới bên phải. Nếu người bệnh nhận thấy đau bên trái, nguy cơ cao dấu hiệu viêm đã lan đến phúc mạc và niêm mạc của khoang bụng. (1)

Đối tượng dễ bị đau ruột thừa

Tình trạng đau ruột thừa có thể xảy ra ở bất kỳ ai, nhưng nhóm đối tượng có nguy cơ cao gồm:

• Lứa tuổi: Thanh thiếu niên.
• Giới tính: Nam giới.
• Tiền sử gia đình có người từng mắc bệnh viêm ruột thừa.

Các dấu hiệu đau ruột thừa dễ nhận biết

Cơn đau do viêm ruột thừa gây ra thường bắt đầu với dấu hiệu quặn nhẹ ở vùng bụng trên hoặc rốn, sau đó di chuyển xuống phần tư phía dưới bụng phải. Các triệu chứng điển hình có thể kể đến như: (2)

• Cơn đau bắt đầu một cách đột ngột.
• Cơn đau trở nên nghiêm trọng hơn khi ho hoặc di chuyển.
• Đau dữ dội khiến người bệnh mất ngủ.
• Triệu chứng đau đớn tiến triển nghiêm trọng chỉ trong vòng vài giờ.

Một số triệu chứng khác có thể gặp phải gồm:

• Ăn không ngon.
• Khó tiêu.
• Buồn nôn.
• Nôn mửa.
• Vùng bụng sưng bất thường.
• Sốt nhẹ.
• Tiêu chảy.
• Táo bón.
• Nhu cầu đi tiểu cao.

Trong trường hợp xuất hiện dấu hiệu táo bón và nghi ngờ bị viêm ruột thừa, người bệnh nên tránh dùng thuốc nhuận tràng hoặc thuốc xổ. Những phương pháp này có thể khiến tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn, điển hình là vỡ ruột thừa.

Nguyên nhân gây đau ruột thừa

1. Viêm ruột thừa

Nguyên nhân phổ biến nhất gây nên tình trạng này là viêm ruột thừa cấp tính, xảy ra khi lòng mạch bị tắc nghẽn, triệu chứng xuất hiện đột ngột và tiến triển nhanh chóng, chủ yếu do:

• Phân chặn ngay vị trí ống nối ruột thừa và ruột già.
• Sưng hạch bạch huyết do nhiễm trùng gây chèn ép ruột thừa.
• Sỏi ruột thừa làm tích tụ áp suất bên trong, máu chảy đến bộ phận này bị ức chế, gây viêm, nhiễm trùng thậm chí là hoại tử mô.

Trong trường hợp xấu nhất, ruột thừa có thể bị vỡ, tạo thành các lỗ hoặc vết rách trên thành, làm cho phân, chất nhầy, vi khuẩn rò rỉ vào bụng. Đây là một trong những nguyên nhân chính hình thành viêm phúc mạc, đe dọa nghiêm trọng đến tính mạng. (3)

2. Áp xe

Đây là tình trạng mủ hình thành trọng bụng hoặc trên ruột thừa gây đau. Nguyên nhân chính cũng có thể do viêm ruột thừa hoặc áp xe xuất phát từ cơ quan bụng khác sau đó gây viêm. Đối với trường hợp thứ hai, khả năng điều trị sẽ dễ dàng và nhanh chóng hơn.

Các triệu chứng của áp xe trong ổ bụng có thể tương tự viêm ruột thừa nhưng cơn đau thường xảy ra ở bất cứ vị trí nào trong bụng. Ngoài đau, các dấu hiệu điển hình bao gồm:

• Sốt.
• Đau ngực hoặc đau vai.
• Chán ăn.
• Buồn nôn, nôn.
• Thay đổi nhu động ruột
• Trực tràng mềm hoặc cảm giác căng đầy.

3. Khối u

Khối u hiếm khi là nguyên nhân của cơn đau ruột thừa nhưng vẫn có thể xảy ra. Theo đó, tình trạng này thường không gây ra triệu chứng cho đến khi tiến triển nghiêm trọng. Khoảng 50% khối u ruột thừa là khối u Carcinoid, với đặc điểm phát triển rất chậm. Một số triệu chứng có thể gặp phải gồm:

• Đau ở vùng dạ dày hoặc xương chậu.
• Đầy hơi.
• Cổ trướng.

Khi các triệu chứng bắt đầu xuất hiện, đó cũng là thời điểm cho thấy viêm ruột thừa đã phát triển. Trong nhiều trường hợp, khối u được tìm thấy trong quá trình phẫu thuật ruột thừa.

Khả năng di căn của u carcinoid rất thấp, chỉ chiếm khoảng 1,3 - 4,7%. Phần lớn các khối u này có thể được điều trị bằng phương pháp phẫu thuật cắt bỏ ruột thừa đơn giản. Trong quá trình mổ nội soi, u carcinoid thường xuất hiện dưới dạng những nốt nhỏ màu vàng, phân bố ở một phần ba cấu trúc. Về mặt mô học, các tế bào nhỏ, đồng nhất và có chứa một nhân trung tâm do một vài nguyên phân điển hình. Hầu như tất cả u carcinoid đều cho thấy sự xâm lấn lớp cơ của thành ruột thừa và sự xâm lấn của các mạch bạch huyết gần khối u. Điều này cho thấy rất ít trường hợp có dấu hiệu ung thư lan rộng trong khu vực hoặc xa hơn.

Điều trị tiêu chuẩn cho khối u carcinoid ruột thừa là phẫu thuật. Phương pháp mổ phù hợp sẽ được chỉ định dựa theo kích thước u, cụ thể như sau:

• Khối u < 2cm: Cắt bỏ ruột thừa đơn thuần.
• Khối u > 2cm: Cần tiến hành phẫu thuật cắt đại tràng phải để đảm bảo an toàn về mặt ung thư học.

Theo nghiên cứu, tỷ lệ sống sót sau 5 năm đối với người mắc khối u carcinoid ở ruột thừa là 85,9%, khả quan hơn nhiều so với carcinoid ở các vị trí khác trên cơ thể con người. Tiên lượng tích cực này đã được khẳng định trong nhiều báo cáo trong y văn. Theo đó, nguyên nhân chủ yếu có thể do vị trí giải phẫu, phát hiện sớm một cách tình cờ hoặc quản lý phẫu thuật đơn giản trong phần lớn các trường hợp.

Cách chẩn đoán đau ruột thừa

Khi người bệnh xuất hiện các triệu chứng đau ruột thừa kèm sốt, nghi ngờ do viêm, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện một số xét nghiệm để chẩn đoán chính xác. Cụ thể bao gồm:

1. Khám sức khỏe

Bác sĩ sẽ ấn vào vùng bụng dưới bên phải để kiểm tra mức độ đau nhức, cứng, sưng. Từ đó, nguyên nhân ban đầu sẽ được xác định, có thể loại trừ các yếu tố liên quan đến bệnh phụ khoa hoặc sinh sản.

2. Xét nghiệm

• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu có thể được chỉ định thực hiện để xác định số lượng bạch cầu, liên quan đến tình trạng nhiễm trùng gây đau ruột thừa.
• Xét nghiệm nước tiểu: Xét nghiệm nước tiểu được tiến hành để loại trừ nguyên nhân đau bụng do tổn thương ruột thừa.

3. Chẩn đoán hình ảnh

• Chụp cắt lớp vi tính (CT): Phương pháp giúp sẽ tạo ra hình ảnh chi tiết về các cấu trúc bên trong bụng. Theo đó, người bệnh sẽ nằm trên một chiếc bàn trượt với một máy X-quang cỡ lớn. Bác sĩ tiến hành tiêm thuốc cản quang qua đường truyền tĩnh mạch, làm cho các cơ quan trong ổ bụng hiển thị rõ ràng hơn trên hình ảnh. Từ đó, kết quả chụp CT sẽ cho biết ruột thừa đang bị viêm, giãn hay hẹp.
• Chụp cộng hưởng từ MRI hoặc chụp cắt lớp phát xạ positron (PET): Hai phương pháp này có thể được tiến hành nếu bác sĩ nghi ngờ có khối u hình thành trong ruột thừa.
• Siêu âm: Phương pháp này sử dụng sóng siêu âm để cho ra hình ảnh chi tiết về các cấu trúc bên trong cơ thể. Theo đó, bác sĩ sẽ dùng đầu dò để di chuyển trên bụng, phát hiện tình trạng ruột thừa bị giãn ra (nếu có).

4. Chẩn đoán phân biệt

Nếu bác sĩ nghi ngờ viêm ruột thừa không phải là nguyên nhân gây ra các dấu hiệu đau đớn gặp phải, một số phương pháp chẩn đoán phân biệt có thể được tiến hành. Dưới đây là những trường hợp điển hình có thể gây ra triệu chứng tương tự:

• Đau quặn mật (Sỏi mật gây tắc nghẽn ống mật).
• Viêm túi mật.
• Ung thư biểu mô đại tràng (Khối u ác tính ở ruột già).
• Bệnh Crohn (Một bệnh viêm ruột mãn tính gây viêm loét đường tiêu hóa).
• U xơ tử cung thoái hóa (Khối u lành tính co lại và phát triển trên tử cung do thiếu nguồn cung cấp máu).
• Viêm túi thừa (Túi thừa bị viêm hình thành trong niêm mạc đường tiêu hóa).
• Viêm ruột (Viêm đường tiêu hóa do nhiễm vi khuẩn hoặc virus).
• Nhiễm trùng đường tiết niệu (Nhiễm trùng do vi khuẩn trong hệ thống tiết niệu, bao gồm thận, bàng quang, niệu quản và niệu đạo).
• Viêm hạch mạc treo (Sưng hạch bạch huyết ở phần dưới bụng do nhiễm trùng)
• Thiếu máu cục bộ mạc treo (Lưu lượng máu đến ruột non thấp do động mạch bị thu hẹp hoặc tắc nghẽn).
• Viêm tụy.
• Sỏi niệu quản (Chất khoáng cứng và muối axit di chuyển vào niệu quản, các ống dẫn nước tiểu từ thận đến bàng quang).

Cách chữa đau ruột thừa

Tùy theo từng mức độ nghiêm trọng, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp đối với tình trạng đau ruột thừa, bao gồm:

• Thuốc kháng sinh: Trong một số trường hợp, thuốc kháng sinh có thể là phương pháp điều trị duy nhất cho viêm ruột thừa.
• Dẫn lưu áp xe: Phương pháp này áp dụng cho trường hợp áp xe hình thành trong ổ bụng. Thủ tục có thể được thực hiện thông qua phẫu thuật hoặc sử dụng kim và ống thông. Để ngăn chặn nhiễm trùng, bác sĩ sẽ chỉ định dùng kháng sinh trước và sau khi dẫn lưu áp xe.
• Phẫu thuật: Đây là phương pháp luôn được khuyến nghị trong điều trị viêm ruột thừa và khối u ruột thừa. Tùy theo từng trường hợp, bác sĩ sẽ chỉ định mổ hở hoặc mổ nội soi.

Đau ruột thừa có nguy hiểm không?

Cơn đau xuất hiện do viêm ruột thừa cấp tính là một dạng rối loạn phổ biến và dễ dàng điều trị nếu được chẩn đoán sớm. Tuy nhiên, nếu tình trạng này không được can thiệp y tế kịp thời, ruột bị vỡ có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Trong đó, viêm phúc mạc là vấn đề đáng lo ngại nhất. Nếu nhiễm trùng tiếp tục lan rộng, nguy cơ cao sẽ đe dọa đến tính mạng. Một số triệu chứng nghiêm trọng phải kể đến như:

• Sốt.
• Tụt huyết áp.
• Tim đập nhanh.
• Lượng nước tiểu ít.
• Sốc nhiễm khuẩn nặng.

Cách phòng tránh đau ruột thừa

Đau ruột thừa do viêm được cho là vấn đề nằm ngoài tầm kiểm soát. Do đó, các biện pháp phòng tránh tuyệt đối dường như không tồn tại. Tuy nhiên, một số nghiên cứu cho thấy thói quen ăn thực phẩm giàu chất xơ (trái cây, rau củ quả, ngũ cốc nguyên hạt, đậu…) và từ bỏ hút thuốc lá có khả năng làm giảm nguy cơ mắc bệnh hiệu quả.

Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật nội soi tiêu hóa (BVĐK Tâm Anh TP.HCM) và Khoa Ngoại Tổng hợp (BVĐK Tâm Anh Hà Nội) là những trung tâm y tế chuyên khoa Tiêu hóa uy tín, cung cấp dịch vụ thăm khám và điều trị cao cấp, hiệu quả cho các bệnh nhân mắc các vấn đề về gan từ nhẹ đến nặng (gan nhiễm mỡ, viêm gan cấp tính, mạn tính, xơ gan, ung thư gan…).

Hệ thống BVĐK Tâm Anh quy tụ đội ngũ bác sĩ Nội khoa - Ngoại khoa - Nội soi tiêu hóa chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm, bên cạnh đó là sự hỗ trợ của hệ thống thiết bị y tế hiện đại, nhập khẩu từ nước ngoài, phục vụ tối đa nhu cầu thăm khám và điều trị của khách hàng.

Để đặt lịch thăm khám và điều trị các bệnh về gan với các chuyên gia bác sĩ về Tiêu hóa của Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, xin vui lòng liên hệ:

Trên đây là tổng hợp tất cả các thông tin liên quan đến tình trạng đau ruột thừa, một số biến chứng nghiêm trọng và phương pháp điều trị hiệu quả. Hy vọng thông qua những chia sẻ này, bạn đã có thêm nhiều cập nhật hữu ích để chủ động theo dõi, phát hiện bệnh từ sớm.