Ở bụng có mạch đập, có phải là bất thường không?

1. Phình động mạch chủ bụng là gì?

Động mạch chủ - động mạch lớn nhất trong cơ thể là một mạch máu lớn mang máu có oxy đi từ tim. Nó bắt nguồn ngay sau van động mạch chủ kết nối với phía bên trái của tim và kéo dài qua toàn bộ ngực và bụng. Phần động mạch chủ nằm sâu bên trong bụng, ngay phía trước cột sống, được gọi là động mạch chủ bụng.

Theo thời gian, thành động mạch có thể trở nên yếu và rộng ra. Sau đó, áp lực của máu bơm qua động mạch chủ có thể khiến khu vực yếu ớt này phình ra bên ngoài giống như một quả bóng (được gọi là chứng phình động mạch). Phình động mạch chủ bụng (AAA hoặc "bộ ba A") xuất hiện khi loại mạch này suy yếu xảy ra ở phần của động mạch chủ chạy qua bụng.

Phần lớn các AAA là kết quả của chứng xơ vữa động mạch, một bệnh thoái hóa mãn tính của thành động mạch. Trong đó chất béo, cholesterol và các chất khác tích tụ trong thành động mạch tạo ra các mảng bám mềm hoặc cứng.

Chứng phình động mạch chủ bụng thường phát triển chậm trong khoảng thời gian nhiều năm và hầu như không gây ra bất kỳ triệu chứng đáng chú ý nào. Đôi khi, đặc biệt là ở những bệnh nhân gầy, có thể cảm thấy bụng bị rung. Phình mạch phát triển càng lớn thì khả năng vỡ hoặc vỡ càng lớn.

Phình động mạch chủ bụng có thể hình thành ở bất cứ người nào, nhưng thường gặp nhất ở nam trên 60 tuổi, có một hay nhiều yếu tố nguy cơ kể trên. Phình động mạch càng lớn, nguy cơ vỡ càng cao. Túi phình phát triển từ từ trong nhiều năm và không gây ra triệu chứng rõ rệt. Nếu túi phình lớn nhanh, rách ra (vỡ phình) hoặc máu chảy dọc theo thành động mạch (bóc tách động mạch), các triệu chứng có thể đến đột ngột gây yếu liệt chi, thậm chí tử vong nhanh chóng do mất máu cấp tính.

Ở những người gầy có lớp mỡ và cơ bụng rất mỏng thì việc sờ được mạch đập của động mạch chủ bụng là có thể. Siêu âm bụng là phương tiện chẩn đoán đơn giản và an toàn, không xâm lấn để khảo sát kích thước động mạch chủ bụng hay ở bụng có mạch đập không.

Nếu chứng phình động mạch mở rộng nhanh chóng, rách hoặc rò rỉ, các triệu chứng sau có thể phát triển đột ngột:

• Ban đầu, bạn có thể cảm thấy mạch đập ở bụng của bạn, cảm giác giống như nhịp tim;
• Đau bụng hoặc lưng dữ dội và dai dẳng, có thể lan đến mông và chân
• Đổ mồ hôi và dính;
• Chóng mặt;
• Buồn nôn và ói mửa;
• Nhịp tim nhanh;
• Khó thở;
• Huyết áp thấp.

Các yếu tố nguy cơ chính đối với AAA bao gồm: Tiền sử gia đình, hút thuốc, nhiễm trùng mycotic và cao huyết áp lâu dài. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), nam giới có tiền sử hút thuốc nên được khám sàng lọc triple A một lần trong độ tuổi từ 65 đến 75. Nam giới có tiền sử gia đình mắc bệnh AAA nên được sàng lọc ở độ tuổi 60.

Nguyên nhân phổ biến nhất của chứng phình động mạch chủ bụng là xơ cứng động mạch. Xơ cứng động mạch có thể làm suy yếu thành động mạch chủ và áp lực tăng của máu được bơm qua động mạch chủ làm suy yếu lớp bên trong của thành động mạch chủ.

Vách động mạch chủ có ba lớp, đó là tunica Adventitia, tunica media và tunica inta. Các lớp này tạo thêm sức mạnh cho động mạch chủ cũng như độ đàn hồi để chịu được sự thay đổi của huyết áp. Huyết áp tăng mãn tính làm cho lớp vật liệu trung gian bị phá vỡ và dẫn đến sự giãn nở chậm cũng như liên tục của động mạch chủ.

Hút thuốc lá cũng là nguyên nhân chính gây ra chứng phình động mạch chủ. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng tỷ lệ phình động mạch chủ đã giảm tương đương với tỷ lệ dân số hút thuốc

2. Ở bụng có mạch đập có phải là bất thường không?

Như đã nói ở trên, ban đầu bệnh nhân bị phình động mạch chủ bụng sẽ có cảm giác mạch đập ở bụng giống như nhịp tim. Nhiều người sẽ bỏ qua cảm giác này cho đến khi xuất hiện các cơn đau bụng hoặc lưng dữ dội hay các triệu chứng của sốc như chóng mặt, tụt huyết áp, buồn nôn, khó thở... đó đã là giai đoạn muộn hơn. Bởi vậy, chúng tôi khuyên bạn nên đi kiểm tra ngay khi bạn phát hiện dấu hiệu trên và nhất là nếu bạn có các yếu tố nguy cơ về giới tính, tuổi tác, di truyền.

Các bác sĩ khi thăm khám sẽ thấy một khối rung ở giữa bụng và đưa ra chẩn đoán lâm sàng. Ở những bệnh nhân béo phì có vòng một lớn, khám sức khỏe ít hữu ích hơn. Ở những bệnh nhân quá gầy, động mạch chủ thường có thể đập dưới da và đây là một phát hiện bình thường. Nghe bằng ống nghe cũng có thể phát hiện ra âm thanh bất thường do dòng máu chảy trong túi phình.

Để xác nhận sự hiện diện của chứng phình động mạch chủ bụng, bác sĩ có thể yêu cầu các xét nghiệm hình ảnh bao gồm:

• Trong hầu hết các trường hợp, chụp X-quang bụng cho thấy cặn canxi trong thành túi phình. Nhưng chụp X-quang bụng đơn thuần không thể xác định kích thước và mức độ của túi phình.
• Siêu âm thường cho hình ảnh rõ ràng về kích thước của túi phình. Siêu âm có độ chính xác khoảng 98% trong việc đo kích thước của túi phình và an toàn, không xâm lấn. Bác sĩ cũng có thể sử dụng một kỹ thuật đặc biệt gọi là siêu âm Doppler để kiểm tra lưu lượng máu qua động mạch chủ. Đôi khi có thể không nhìn thấy hoàn toàn động mạch chủ do ruột nằm phía trên làm cản tầm nhìn của siêu âm.
• Chụp CT bụng có độ chính xác cao trong việc xác định kích thước và mức độ lan rộng của túi phình cũng như vị trí của nó trong động mạch chủ.
• Chụp mạch máu: Bài kiểm tra này sử dụng tia X, chụp CT scan hoặc MRI có bơm thuốc cản quang để tạo ra hình ảnh của các mạch máu chính trên khắp cơ thể, giúp xác định các bất thường như chứng phình động mạch chủ bụng.

3. Điều trị chứng phình động mạch chủ bụng

Việc điều trị phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm kích thước và vị trí của túi phình trong động mạch chủ bụng, tuổi tác, chức năng thận cũng như các tình trạng khác của bệnh nhân.

Bệnh nhân có chứng phình động mạch có đường kính nhỏ hơn 5cm thường được theo dõi bằng siêu âm hoặc chụp CT mỗi 6 đến 12 tháng và tuân thủ theo hướng dẫn sau:

• Từ bỏ hút thuốc;
• Kiểm soát huyết áp cao;
• Giảm cholesterol.

Điều trị phẫu thuật có thể được khuyến nghị cho những bệnh nhân có chứng phình động mạch:

• Đường kính lớn hơn 5 cm;
• Triệu chứng phát triển nhanh chóng;
• Có sự rò rỉ.

Có hai lựa chọn điều trị, đó là phẫu thuật sửa chữa (mở) truyền thống và phẫu thuật nội mạch.

Theo dõi thường xuyên kích thước túi phình:

• Động mạch chủ bình thường có kích thước lên đến 1,7 cm ở nam và 1,5 cm ở nữ.
• Phình mạch được phát hiện ngẫu nhiên hoặc tình cờ có kích thước nhỏ hơn 3,0 cm thì không cần phải đánh giá lại hoặc theo dõi.
• Các túi phình có kích thước từ 3 - 4 cm nên được siêu âm kiểm tra lại hàng năm để theo dõi khả năng mở rộng và giãn nở.
• Các túi phình có kích thước 4 - 4,5 cm nên được theo dõi siêu âm 6 tháng một lần.
• Các túi phình có kích thước lớn hơn 4,5 cm nên được bác sĩ phẫu thuật đánh giá về khả năng sửa chữa.

Tỷ lệ tử vong do phình động mạch chủ bị vỡ là cao. Đối với những người trải qua quá trình phẫu thuật, tỷ lệ tử vong là gần 40%. Các biến chứng của phình động mạch chủ bụng bao gồm:

• Rò động mạch chủ bụng - tĩnh mạch chủ dưới: Có triệu chứng của suy tim, suy thận, phù chi dưới, nghe bụng có âm thổi.
• Rò động mạch chủ bụng - tá tràng: Bệnh nhân nôn và đi tiêu ra máu đỏ.
• Vỡ mạch: Thường có dấu hiệu báo trước là đau bụng hoặc đau lưng tương ứng với vị trí phình mạch; có thể vỡ tự do vào trong khoang phúc mạc hay vỡ sau phúc mạc. Trường hợp vỡ tự do, bệnh nhân bị trụy tim mạch với tỷ lệ tử vong cao. Nếu vỡ sau phúc mạc, bệnh nhân bị đau bụng hay đau lưng dữ dội, da tái nhợt, vã mồ hôi, tụt huyết áp.

Do động mạch chủ bụng là động mạch lớn nhất trong cơ thể, lưu lượng tuần hoàn rất lớn nên đoạn động mạch bị phình có thành mạch yếu. Mặt khác, huyết động trong đoạn phình mạch có dòng chảy xoáy, dội vào thành mạch nên rất dễ vỡ, đặc biệt những túi phình có đường kính trên 5cm. Khi túi phình bị vỡ thì nguy cơ tử vong là rất cao, để lại nhiều di chứng.

Nếu bạn cảm thấy có mạch đập ở bụng thì đó là một dấu hiệu bất thường cần được thăm khám kỹ lưỡng tại cơ sở y tế uy tín. Các xét nghiệm sẽ được thực hiện để loại trừ do các nguyên nhân khác nhau.

Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.