Gợi ý thực đơn cho mẹ bị tiểu đường thai kỳ

Lựa chọn chế độ ăn khoa học cho sản phụ bị tiểu đường thai kỳ sẽ góp phần quản lý tốt các triệu chứng của bệnh, đồng thời đảm bảo việc cung cấp dinh dưỡng cho thai nhi.

Chuyên viên dinh dưỡng Nguyễn Thị Thu Huyền, BVĐK Tâm Anh Hà Nội cho biết, tiểu đường thai kỳ gây ảnh hưởng không nhỏ tới sức khỏe của mẹ và sự phát triển của thai nhi. Có thể tránh các biến chứng của bệnh tiểu đường thai kỳ bằng cách kiểm soát lượng đường trong máu khi mang thai.

Mục tiêu điều trị là cần giữ cho lượng đường trong máu ở mức an toàn theo phác đồ và chỉ định của bác sĩ chuyên khoa. Hầu hết phụ nữ có lượng đường trong máu được kiểm soát tốt đều sinh con khỏe mạnh và không gặp bất kỳ biến chứng nào. Bước đầu tiên trong điều trị bệnh tiểu đường thai kỳ là điều chỉnh chế độ ăn uống để đường máu ở mức bình thường không quá cao hoặc quá thấp.

Khi xây dựng thực đơn cho mẹ bầu bị tiểu đường thai kỳ thường dựa trên các yếu tố:

• Lượng kcal cần trong ngày;
• Cân nặng của mẹ bầu (phụ nữ mang thai béo phì cần chế độ ăn ít kcalo so với phụ nữ mang thai khác);
• Tuổi thai;
• Em bé đang phát triển và lớn như thế nào;
• Mức độ hoạt động của mẹ bầu.

Chế độ ăn của mẹ bầu cần được bổ sung đủ 6 nhóm chất dinh dưỡng cơ bản hàng ngày là carbohydrate (carbs, tinh bột), chất xơ, đạm (protein), chất béo (lipid), vitamin và khoáng chất. Ăn một lượng lớn Carbohydrate trong bữa ăn có thể dẫn đến tăng đường huyết. Tuy nhiên, glucose là chất nền năng lượng chính cho nhau thai và thai nhi, rất cần thiết cho sự phát triển và trao đổi chất bình thường của thai nhi.

Lượng carbohydrate nên chiếm khoảng 46 - 60% lượng kcalo bạn ăn hàng ngày, tối thiểu 175g carbohydrate mỗi ngày để đảm bảo sự tăng trưởng thích hợp của thai nhi cũng như sự phát triển và chức năng não bộ.

Hầu hết carbohydrate có trong thực phẩm giàu tinh bột hoặc đường: bánh mì, gạo, bún, phở, miến dong, ngũ cốc, khoai tây, trái cây, nước ép trái cây, sữa, sữa chua, bánh, kẹo, nước ngọt và các loại đồ ngọt khác. Loại và lượng carbs bạn ăn hoặc uống sẽ tạo ra sự khác biệt đối với lượng đường trong máu của bạn. Mẹ bầu nên ưu tiên chọn các loại carbohydrate có chỉ số đường huyết thấp và hàm lượng chất xơ cao: gạo lứt, bánh mì nguyên cám, yến mạch, bột mì nguyên cám, ngũ cốc nguyên cám… thay vì sử dụng gạo trắng, bánh mì trắng, khoai tây chiên/nghiền…

Thông thường, nếu chỉ ăn carbohydrate đơn thuần sẽ dẫn đến đường máu vọt lên cao hơn so với carbohydrate phức tạp. Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ có khuyến nghị tối thiểu 28g chất xơ/ngày cho phụ nữ mắc bệnh đái tháo đường thai kỳ. Mẹ bầu có thể đáp ứng bằng ăn tối thiểu 600g rau và trái cây mỗi ngày, trong đó ít nhất 400g rau xanh. Tập trung vào các loại rau nhiều xơ: súp lơ, xà lách, rau muống, rau cải…

Nhu cầu về protein trong thời gian mang thai tăng lên do vai trò của nó trong quá trình tổng hợp các mô của mẹ, thai nhi và nhau thai. Mẹ bầu nên bổ sung tối thiểu là 61g protein/ngày từ các thực phẩm như: thịt, trứng, cá, đậu đỗ, sữa, hải sản, gạo, trái cây, rau…

Chất béo là nguồn cung cấp calo trong ngày và hỗ trợ hấp thu một số loại vitamin. Lượng chất béo nên bổ sung khoảng 20 - 30% tổng lượng calo mỗi ngày. Nên tránh ăn nhiều chất béo, bởi vì điều này có liên quan đến chứng béo phì ở trẻ sơ sinh, tăng tình trạng viêm nhiễm ở mẹ đồng thời làm suy giảm khả năng hấp thu glucose ở cơ. Mẹ nên chọn những thực phẩm cung cấp chất béo tốt như: dầu olive, dầu hướng dương, bơ thực vật…

Khi mang thai, nhu cầu về vitamin và khoáng chất tăng lên. Nếu ăn đầy đủ chất dinh dưỡng có thể không cần bổ sung vitamin tổng hợp nhưng cần điều chỉnh riêng theo nhu cầu cụ thể của từng người.

Khi xây dựng chế độ ăn dành riêng cho mẹ bầu bị tiểu đường thai kỳ cần lưu ý quá trình chế biến không nên nêm nhiều muối và đường vào món ăn, hạn chế các món chiên, xào nhiều dầu mỡ mà thay bằng đồ hấp, luộc. Mẹ không nên thay đổi số lượng thức ăn và các món trong thực đơn đột ngột, cần thay đổi từ từ để cơ thể quen dần. Thay vì ăn 3 bữa chính, mẹ hãy chia nhỏ thành nhiều bữa trong ngày, tối ưu là 3 bữa chính/ngày và 2-3 bữa phụ/ngày. Lưu ý không nên bỏ bữa, không ăn quá no hoặc để quá đói; nên ăn đúng bữa - đúng giờ. Chuyên viên dinh dưỡng Nguyễn Thị Thu Huyền gợi ý xây dựng thực đơn cho mẹ bầu bị tiểu đường thai kỳ.

Thực đơn bữa sáng

Đây là bữa ăn quan trọng để mẹ có đủ năng lượng và tinh thần khởi động một ngày mới. CNDD Thu Huyền, cho biết người thường xuyên nhịn ăn sáng hoặc ăn thất thường sẽ gặp tình trạng kháng insulin và khó kiểm soát đường huyết hơn so với những người ăn đầy đủ, đúng giờ. Khoảng thời gian lý tưởng cho mẹ dùng bữa sáng là sau khi dậy 30 phút - 1 tiếng.

Lưu ý hạn chế lượng carbohydrate (carbs) vào buổi sáng để tránh tăng đường huyết. Mẹ nên ăn khoảng 20 - 25% lượng carbs tổng trong ngày vào buổi sáng và từ các loại thực phẩm như: bánh mì nguyên cám, ngũ cốc, yến mạch…

Thực đơn bữa trưa

Bữa trưa giúp mẹ nạp thêm năng lượng, giữ cho lượng đường huyết không bị tụt xuống quá thấp. Mẹ hãy áp dụng việc ăn rau trước và trong khi ăn các thực phẩm có chứa tinh bột. Thứ tự ăn này sẽ giúp làm chậm quá trình chuyển hóa carbs trong cơ thể. Một số thực phẩm gợi ý cho mẹ bổ sung vào bữa trưa như: cần tây, rau cải, dưa chuột, rau muống, rau dền, trứng, thịt gia cầm, thịt nạc, thịt bò, gạo lứt, mì nguyên cám… Mẹ nên ăn khoảng 30% tổng lượng carbs trong ngày vào bữa trưa và hạn chế kết hợp các thực phẩm chứa nhiều carb với nhau như: cơm ăn cùng khoai tây; đồ ngọt sau bữa trưa; cơm với bánh ngọt…

Thực đơn bữa tối

Thời điểm ăn tối lý tưởng từ 18h30 - 19h30 mỗi ngày. Mẹ có thể áp dụng nguyên tắc “đĩa thức ăn”, với đĩa thức ăn có đường kính khoảng 25cm thì tỷ lệ lượng dinh dưỡng gồm có: ¼ Carbs, ¼ Protein, ½ chất xơ (rau các loại). Lượng carbs khuyến cáo trong khẩu phần ăn tối cũng khoảng từ 20 - 25% tổng lượng carb trong ngày. Mẹ nên chọn các phương pháp chế biến như hấp, luộc, nướng hạn chế chiên, xào.

Thực đơn bữa phụ

Mẹ bầu bị tiểu đường thai kỳ nên chia nhỏ bữa ăn bằng cách có khoảng 2 - 3 bữa phụ đan xen sau khi ăn 3 bữa chính. Lượng carbs của mỗi bữa phụ chiếm 10% tổng lượng carb trong ngày. Vào bữa phụ, mẹ có thể ăn trái cây ít ngọt; sữa chua không đường; các loại hạt; sữa bầu dành riêng cho mẹ bị tiểu đường; yến mạch… Mẹ lưu ý không nên ăn các loại thực phẩm gây tăng đường huyết như: bánh kẹo, kem, chè, các loại trái cây ngọt…

Hiểu chế độ ăn uống của bạn và ăn uống lành mạnh sẽ giúp bạn giữ lượng đường trong máu ở mức an toàn để bạn được tận hưởng một thai kỳ khỏe mạnh và sinh một em bé khỏe mạnh.