Giai đoạn hoàng thể là gì? Vai trò, ý nghĩa với kết quả mang thai

Giai đoạn hoàng thể là một phần của chu kỳ kinh nguyệt, bắt đầu sau khi rụng trứng và kết thúc khi kinh nguyệt xuất hiện. Giai đoạn này có vai trò vô cùng quan trọng, ảnh hưởng đến khả năng thụ thai và sức khỏe nội tiết tổng thể của chị em phụ nữ. Thời gian của giai đoạn hoàng thể có thể thay đổi ở mỗi người, thế nhưng nếu giai đoạn này quá ngắn có thể gặp khó khăn trong việc mang thai.

Giai đoạn hoàng thể là gì?

Giai đoạn hoàng thể là giai đoạn cuối của chu kỳ kinh nguyệt, giúp tử cung của người phụ nữ chuẩn bị cho việc mang thai bằng cách thay đổi lớp niêm mạc tử cung. Thông thường, giai đoạn này xảy ra vào khoảng ngày thứ 15 của chu kỳ kinh nguyệt và kết thúc khi kỳ kinh nguyệt tiếp theo bắt đầu.

Chu kỳ kinh nguyệt của một người bình thường được chia làm hai phần: chu kỳ buồng trứng và chu kỳ tử cung. Trong đó, chu kỳ buồng trứng bao gồm giai đoạn nang noãn và giai đoạn hoàng thể. (1)

1. Sự chiêu mộ và chọn lọc nang noãn

Quá trình phát triển nang noãn thường kéo dài ít nhất 3 tháng và kết thúc bằng hiện tượng rụng trứng. Cuối chu kỳ kinh nguyệt, nồng độ estrogen, progesterone và inhibin giảm đột ngột, dẫn đến sự gia tăng nồng độ FSH trong máu, giúp các nang noãn phát triển về kích thước và chức năng tiết hormone.

Trong suốt quá trình phát triển này, hầu hết các nang sẽ bị thoái triển do giảm nồng độ FSH. Quá trình chọn lọc nang noãn thường xảy ra vào khoảng ngày thứ 7 của chu kỳ. Các nang đang phát triển sản xuất lượng lớn estrogen và inhibin, từ đó làm giảm nồng độ FSH thông qua cơ chế hồi tác âm tính.

2. Sự vượt trội và thoái hóa của nang noãn

Vào khoảng ngày 8 đến ngày 10 của chu kỳ kinh nguyệt, một nang noãn sẽ phát triển vượt trội hơn so với các nang khác.

Trong nang noãn này, quá trình sản xuất estradiol diễn ra rất mạnh mẽ. Dưới tác động của FSH, tế bào hạt của nang noãn vượt trội sẽ tiết ra inhibin - một hormone có khả năng ức chế sự tiết FSH từ tuyến yên, làm giảm khả năng sản xuất estradiol của các nang noãn còn lại. Kết quả là các androgen được tích tụ, gây thoái triển cho những nang noãn không được chọn.

3. Đỉnh LH và sự phóng noãn

Phóng noãn là quá trình mà noãn bào (trứng) được giải phóng khỏi nang noãn. Vào cuối pha nang noãn, nồng độ estradiol tăng vọt, tạo ra phản hồi dương tính tại vùng dưới đồi và tuyến yên, dẫn đến sự gia tăng nhanh chóng của hormone LH. Đỉnh LH kéo dài trung bình khoảng 48 giờ và quá trình phóng noãn thường xảy ra trong vòng 12 - 24 giờ sau khi LH đạt đỉnh.

Đồng thời, prostaglandins cũng tăng cao trong dịch nang sau khi hormone hướng sinh dục đạt đỉnh. Prostaglandins có khả năng kích thích cơ trơn của buồng trứng, hỗ trợ quá trình phóng noãn. Đối với phụ nữ điều trị vô sinh, nên tránh sử dụng các chế phẩm ức chế tổng hợp prostaglandins trong giai đoạn trước khi phóng noãn, nhằm ngăn ngừa tình trạng hoàng thể hóa nang mà không xảy ra sự rụng trứng.

4. Giai đoạn hoàng thể

Sau khi quá trình phóng noãn kết thúc, phần còn lại của các tế bào trong nang noãn sẽ biệt hóa để tạo thành hoàng thể. Sự thay đổi này được gọi là hoàng thể hóa, xảy ra dưới sự tác động của LH, làm biến đổi cả về hình thái lẫn chức năng của các tế bào. Pha hoàng thể thường được xem là giai đoạn chủ yếu của progesterone, trái ngược với sự ưu thế của estrogen trong pha nang noãn. Nồng độ progesterone đạt đỉnh vào khoảng giữa pha hoàng thể, lên tới 40mg mỗi ngày.

Nếu nồng độ progesterone vào ngày thứ 21 của chu kỳ vượt qua ngưỡng 3 ng/ml, điều này cho thấy đã có sự phóng noãn. Đối với phụ nữ đang điều trị vô sinh, nồng độ progesterone từ 10 - 15 ng/ml được coi là dấu hiệu của chức năng hoàng thể tốt, và không cần bổ sung progesterone.

Hầu hết phụ nữ đều có giai đoạn hoàng thể ổn định, thường kéo dài từ 13 đến 14 ngày. Chính vì thế, sự thay đổi thời gian chu kỳ kinh chủ yếu phụ thuộc vào độ dài của giai đoạn nang noãn.

Pha hoàng thể nằm ở giai đoạn nào của chu kỳ kinh nguyệt?

Pha hoàng thể là giai đoạn ở nửa sau của chu kỳ, bắt đầu sau khi phóng noãn và kết thúc khi người phụ nữ bắt đầu ra kinh. Ở giai đoạn này, pha hoàng thể chịu trách nhiệm sản xuất progesterone, tạo điều kiện thuận lợi cho trứng đã thụ tinh có thể cấy vào và cung cấp dinh dưỡng để bào thai phát triển. Khi có bất thường trong việc sản xuất progesterone ở pha hoàng thể có thể khiến người phụ nữ khó mang thai và gặp khó khăn trong quá trình duy trì thai kỳ.

Theo Bác sĩ Lưu Quang Quý - Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, BVĐK Tâm Anh cho biết “Trong các chu kỳ hỗ trợ sinh sản, đặc biệt đối với chu kỳ thụ tinh trong ống nghiệm, quá trình kích trứng và hút trứng để thực hiện tạo phôi có thể khiến pha hoàng thể bị rối loạn và không thể sản xuất đủ lượng hormone progesterone giống như các chu kỳ thụ thai tự nhiên.

Vì vậy, trong hầu hết các chu kỳ hỗ trợ sinh sản, việc sử dụng thuốc hỗ trợ hoàng thể đóng vai trò quan trọng giúp bổ sung nội tiết hỗ trợ quá trình làm tổ và phát triển của phôi, từ đó tăng tỷ lệ mang thai thành công”.

Vai trò của giai đoạn hoàng thể đối với kết quả mang thai

Trong giai đoạn hoàng thể, các nang trứng còn lại sau quá trình rụng trứng sẽ chuyển thành thể vàng (hoàng thể). Hoàng thể đảm nhận nhiệm vụ sản xuất progesterone cùng với một số estrogen có vai trò quan trọng đối với kết quả mang thai, cụ thể:

• Làm thay đổi tính chất của niêm mạc tử cung để hỗ trợ sự phát triển và cấy ghép của trứng đã thụ tinh, từ đó tăng cơ hội thụ thai thành công.
• Làm chất nhầy cổ tử cung đặc lại, giúp ngăn chặn vi khuẩn xâm nhập gây nhiễm trùng tử cung và một số bệnh nhiễm trùng khác ảnh hưởng đến thai kỳ.

Trong trường hợp trứng không được thụ tinh thành công, hoàng thể sẽ dần tiêu biến và nồng độ hormone progesterone cũng giảm đi, lớp niêm mạc tử cung lúc này bắt đầu bong ra và chảy ra ngoài dưới dạng máu kinh. Đây là dấu hiệu cho thấy một chu kỳ kinh nguyệt mới đã bắt đầu.

Biểu hiện cơ thể đang trong giai đoạn hoàng thể

Sự thay đổi nồng độ hormone progesterone trong giai đoạn hoàng thể có thể gây ra các triệu chứng điển hình, chẳng hạn như:

1. Thay đổi thân nhiệt

Một trong những biểu hiện cơ thể rõ nhất trong giai đoạn hoàng thể đó là sự thay đổi thân nhiệt. Sau khi phóng noãn, hormone progesterone tăng lên khiến thân nhiệt của người phụ nữ tăng nhẹ và duy trì cho đến khi bắt đầu chu kỳ kinh nguyệt tiếp theo.

2. Khí hư âm đạo

Một cách khác để biết chị em có đang trong giai đoạn hoàng thể hay không là nhìn vào khí hư âm đạo. Ở giai đoạn này, khí hư của chị em thường biểu hiện đặc hơn và có màu trắng đục. Điều này do sự tăng lên của hormone progesterone làm thay đổi kết cấu và lượng dịch tiết âm đạo.

3. Các triệu chứng khác của giai đoạn hoàng thể

Bên cạnh sự thay đổi thân nhiệt và ra khí hư âm đạo, các triệu chứng khác của giai đoạn hoàng thể tương tự như các triệu chứng điển hình của hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS), chẳng hạn như:

• Thay đổi tâm trạng.
• Cáu gắt.
• Đau đầu.
• Ngực đau và hơi sưng.
• Nổi mụn.
• Thay đổi khẩu vị.
• Đầy hơi.
• Thay đổi về ham muốn tình dục. (2)

Những diễn biến trong giai đoạn hoàng thể

Sau khi trứng trưởng thành được giải phóng khỏi buồng trứng, những tế bào nang noãn còn lại sẽ hình thành một cấu trúc mới gọi là thể vàng. Thể vàng tiếp tục phát triển trong giai đoạn hoàng thể và sản xuất một lượng lớn hormone, đặc biệt là progesterone và một phần nhỏ hormone estrogen. Progesterone đóng vai trò quan trọng trong việc thay đổi tính chất niêm mạc tử cung, tạo điều kiện thuận lợi cho trứng đã thụ tinh làm tổ và duy trì thai kỳ trong giai đoạn sớm.

Nếu trứng đã thụ tinh làm tổ thành công tại lớp niêm mạc tử cung, cơ thể sẽ bắt đầu sản xuất gonadotropin màng đệm ở người (hCG), có cấu trúc tương tự như LH và kích thích hoàng thể tiếp tục sản xuất progesterone trong khoảng 8-12 tuần đầu thai kỳ, sau đó nhau thai sẽ được hình thành và đảm nhận chức năng này. Ngoài ra, progesterone do hoàng thể tiết ra còn giúp ngăn chặn sự co bóp của tử cung, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của bào thai.

Trong trường hợp quá trình thụ tinh không diễn ra, hCG không được sản xuất và hoàng thể sẽ thoái triển. Điều này khiến nồng độ LH và FSH tăng lên dẫn đến lớp nội mạc tử cung bong ra và vòng lặp chu kỳ kinh nguyệt mới bắt đầu.

Giai đoạn hoàng thể kéo dài bao lâu?

Một giai đoạn hoàng thể bình thường kéo dài từ 12 đến 14 ngày, bắt đầu từ ngày 15 đến ngày 28 của chu kỳ kinh nguyệt. Tuy nhiên, thời gian này có thể thay đổi tùy theo cơ địa của mỗi người. Các giai đoạn hoàng thể kéo dài từ 11-17 ngày là trong phạm vi bình thường.

1. Giai đoạn hoàng thể ngắn

Nếu giai đoạn hoàng thể của bạn là 10 ngày hoặc ít hơn thì được đánh giá là giai đoạn hoàng thể ngắn. Điều này có nghĩa bạn sẽ có kinh trong vòng 10 ngày kể từ ngày rụng trứng, dẫn đến niêm mạc tử cung không thể phát triển đủ dày để phôi thai có thể làm tổ và phát triển bình thường, gây khó khăn trong việc mang thai.

Bác sĩ Lưu Quang Quý cho biết, “Giai đoạn hoàng thể ngắn có thể là dấu hiệu của tình trạng rối loạn chức năng hoàng thể (LPD). Khiếm khuyết giai đoạn hoàng thể là khi niêm mạc tử cung không phát triển hoặc dày lên đủ để hỗ trợ thai kỳ, từ đó có thể gây vô sinh hoặc sảy thai. Các bác sĩ có thể xét nghiệm máu để kiểm tra nồng độ progesterone hoặc sinh thiết niêm mạc tử cung để giúp chẩn đoán LPD để đưa ra hướng điều trị phù hợp cho người bệnh.” (3)

2. Giai đoạn hoàng thể dài

Giai đoạn hoàng thể kéo dài hơn 18 ngày được xem là giai đoạn hoàng thể dài. Điều này có nghĩa kỳ kinh của bạn sẽ đến sau 18 ngày hoặc muộn hơn sau khi rụng trứng. Trong trường hợp không có kinh nguyệt trong 18 ngày hoặc lâu hơn có thể là dấu hiệu cho thấy trứng đã được thụ tinh, hãy thử thai để xác định chính xác tình trạng này.

Đôi khi, những người có hoàng thể dài có thể bị mất cân bằng nội tiết tố có liên quan đến hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS). Khi đó, chu kỳ kinh nguyệt của bạn thường không đều và khó dự đoán. Một số dấu hiệu cho thấy bạn đang mắc hội chứng buồng trứng đa nang đó là lông trên cơ thể mọc nhiều hơn, buồng trứng lớn hơn và hoạt động bất thường. Đặc biệt, phụ nữ mắc PCOS sẽ khó có thai tự nhiên hơn so với những người phụ nữ bình thường.

Câu hỏi thường gặp

1. Giai đoạn hoàng thể luôn kéo dài 14 ngày phải không?

Độ dài trung bình của giai đoạn hoàng thể kéo dài từ 12-14 ngày, đây là khoảng thời gian từ khi rụng trứng đến khi bắt đầu kỳ kinh nguyệt mới. Tuy nhiên không phải lúc nào giai đoạn này cũng kéo dài đúng 14 ngày mà có thể khác nhau tùy theo chu kỳ kinh nguyệt cụ thể của từng người.

Một số phụ nữ có thể có giai đoạn hoàng thể ngắn hơn 11 ngày, trong khi một số trường hợp khác có thể kéo dài hơn 16 ngày. Sự thay đổi này có thể do nhiều yếu tố khác nhau như tình trạng sức khỏe, lối sống…

Nếu giai đoạn hoàng thể quá ngắn, cơ thể không có đủ thời gian để chuẩn bị niêm mạc tử cung cho trứng đã thụ tinh làm tổ, từ đó giảm khả năng thụ thai. Ngược lại, giai đoạn hoàng thể quá dài có thể là dấu hiệu của các vấn đề rối loạn nội tiết. Chính vì thế, khi nhận thấy chu kỳ kinh nguyệt của mình có dấu hiệu bất thường, chị em nên đến thăm khám bác sĩ sớm để được kiểm tra, xác định nguyên nhân và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.

2. Tính giai đoạn hoàng thể như thế nào cho chính xác?

Để tính chính xác giai đoạn hoàng thể, chị em nên ghi chép lại thông tin về chu kỳ kinh nguyệt, ngày rụng trứng và các thay đổi về thân nhiệt, dịch tiết âm đạo. Việc theo dõi như vậy trong vài chu kỳ liên tục sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về cơ thể mình và tính toán giai đoạn hoàng thể chính xác hơn.

3. Quan hệ trong giai đoạn hoàng thể có thai không?

Quan hệ tình dục trong giai đoạn hoàng thể vẫn có khả năng thụ thai, nhưng tỷ lệ này thấp hơn so với thời điểm gần và trong giai đoạn rụng trứng. Điều này là do trứng chỉ có thể sống trong khoảng 24 giờ sau khi rụng, trong khi đó tinh trùng có thể sống trong môi trường âm đạo từ 3-5 ngày. Do đó, bạn sẽ tăng cơ hội thụ thai nếu quan hệ tình dục trong khoảng thời gian 5 ngày trước khi rụng trứng, tức là trong giai đoạn nang trứng.

Liên hệ BVĐK Tâm Anh nếu có thắc mắc về giai đoạn hoàng thể

Các triệu chứng bất thường trong chu kỳ kinh nguyệt như giai đoạn hoàng thể quá ngắn, quá dài hoặc các triệu chứng tiền kinh nguyệt dữ dội có thể là dấu hiệu của các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Việc thăm khám kịp thời và điều trị đúng cách có thể giúp ngăn ngừa biến chứng và đảm bảo sức khỏe tốt nhất.

Tại Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, Hệ thống BVĐK Tâm Anh (IVF Tâm Anh), với đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm, vững chuyên môn cùng hệ thống máy móc hiện đại, ứng dụng các kỹ thuật và phương pháp hỗ trợ sinh sản tiên tiến, cập nhật phác đồ điều trị mới nhất đã điều trị thành công cho nhiều trường hợp vô sinh do rối loạn pha hoàng thể nhờ phác đồ thuốc hỗ trợ hoàng thể cá nhân hóa cùng nhiều phương pháp hỗ trợ sinh sản tối ưu khác.

Tự tin là đơn vị dẫn đầu trong điều trị IVF thành công với tỷ lệ trẻ sinh sống lên tới 42,8%, IVF Tâm Anh là địa chỉ đáng tin cậy và chất lượng cho các cặp vợ chồng vô sinh hiếm muộn đang trên hành trình tìm con.

Để tìm hiểu thông tin điều trị IVF tại Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, Hệ thống BVĐK Tâm Anh, gia đình có thể liên hệ đến thông tin:

Giai đoạn hoàng thể là một phần quan trọng của chu kỳ kinh nguyệt, có thể ảnh hưởng lớn đến khả năng thụ thai và duy trì thai kỳ. Việc hiểu rõ về chu kỳ kinh nguyệt của bản thân cũng như những biến động của giai đoạn hoàng thể giúp chị em quản lý tốt hơn sức khỏe sinh sản của mình. Nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào hoặc thắc mắc cần giải đáp về giai đoạn hoàng thể, chị em đừng ngần ngại liên hệ đến Hotline BVĐK Tâm Anh để được các chuyên gia, bác sĩ giỏi hỗ trợ kịp thời.